पोस्ट अस्वीकरण
या साइटवरील साहित्याचे कॉपीराइट लेखकांसाठी राखीव आहेत आणि मराठीकट्टा केवळ साहित्य प्रकाशित करत आहे. जर तुम्हाला कोणत्याही साहित्याचे लेखक माहित असतील तर कृपया आम्हाला कळवा आणि संबंधित लेखकाला श्रेय देण्यास मराठीकट्टाला आनंद होईल.
Amazon Affiliate Disclaimer - This post/page may contain Amazon Affiliate Links, meaning we get a commission if you decide to purchase through our links, at no cost to you.
Champa Shashti | Navratri of Shri Khandoba
मार्गशीर्ष महिन्यातील शुक्ल पक्षातील षष्ठी ‘चंपा षष्टी’ या नावाने साजरी केली जाते. असे मानले जाते की चंपा षष्ठीचा उत्सव भगवान शंकराचा अवतार असलेल्या खंडोबाला समर्पित आहे. यंदा चंपा षष्ठी २९ नोव्हेंबरला येत आहे.
चंपा षष्ठी म्हणजे काय? | What is Champa Shashti?
चंपा षष्ठी हा भगवान शिवाला समर्पित सण आहे, ज्याने मल्ल आणि त्याचा धाकटा भाऊ मणि या राक्षसांनी निर्माण केलेल्या गोंधळातून लोकांना मुक्त करण्यासाठी खंडोबा, एक योद्धा म्हणून अवतार घेतला. हा दिवस खंडोबाचा (भगवान शिवाचा अवतार) या दोन दुष्ट भावांवर विजय म्हणून ओळखला जातो. त्या दिवसापासून आजतागायत भारतातील विविध प्रदेशातील लोक भगवान शिवावर श्रद्धा व्यक्त करण्याचा एक मार्ग म्हणून चंपा षष्ठी नवरात्र साजरी करतात.
विशेष म्हणजे पुण्यातील, महाराष्ट्रातील खंडोबा मंदिरात चंपा षष्ठी मोठ्या उत्साहात साजरी केली जातो. या उत्सवाला देव दिवाळी असेही म्हणतात. असे मानले जाते की जे उपासक चंपा षष्ठी नवरात्र पूर्ण भक्तिभावाने साजरी करतात त्यांना खंडुबाचा आशीर्वाद मिळतो ज्याने त्यांचे राक्षसांपासून संरक्षण केले.
स्कंद पुराणात या दिवशी भगवान कार्तिकेयची उपासना महत्त्वपूर्ण असल्याचे स्पष्ट केले आहे. या कारणास्तव चंपा षष्ठीला स्कंद षष्ठी असेही म्हणतात. या दिवशी भगवान कार्तिकेयची पूजा केली जाते आणि त्यांचा सन्मान करण्यासाठी उपवास केला जातो.
चंपा षष्ठी पूजा: मंगलवार, २९ नोव्हेंबर २०२२
चंपा षष्ठी पूजा मुहूर्त: 28 नोव्हेंबर दुपारी 13 बजकर 35 मिनिटे
षष्ठी तारीख समाप्ती: 29 नोव्हेंबर 2022 रात्री 11 बजकर 05 मिनिटे
चंपा षष्ठी नवरात्र पूजा | Champa Shashti Navratri Puja
नवरात्रीचे पाच दिवस उपवास केल्यानंतर सहाव्या दिवशी ते उपवास सोडतात. कुलाचाराप्रमाणेच ज्यांच्या पूजेत सुघट आणि टाक यांचा समावेश होतो ते त्याची पूजा करतात. नवरात्रीप्रमाणेच दररोज घाटावर फुलांचे हार चढवले जातात. सहा दिवस नंदादीप प्रज्वलित केला जातो. खंडोबाच्या पूजेत भंडाराला फार महत्त्व आहे.
या दिवशी ठोंबरा(शिजवलेल्या जोंधळेमध्ये दही आणि मीठ घालतात), वांग्याचे भरीत, पातीचा कांदा, लसूण आणि कणकीचे रोडगे नैवेद्यात असतात. या पदार्थांचा नैवैद्य दाखवण्याआधी तळी भरली जाते. तळी भरण्यासाठी विड्याचे पान, पैसा, सुपारी, भंडारा, नारळ हे साहित्य ताम्हणात ठेवून आणि ते ताम्हण जोरात “सदानंदाचा यलोकोट” म्हणत तीनदा उचलतात.
त्यानंतर दिवटी व बुधलीची आरती केली जाते. देवतेसमोर भंडारा व नारळ उधळून प्रसाद वाटला जातो. खंडोबाच्या वाहन कुत्र्यांची पूजा करून या प्रसादाचा एक भाग वाढला जातो. ब्राह्मण-सुवासिनींना जेवायला बोलावले जाते.
जेजुरी उत्सव | Jejuri Utsav
उत्सवाच्या पहिल्या दिवशी जेजुरीच्या मुख्य दरवाजाभोवती पाखाळणी विधी केला जाते आणि खंडोबाला नवीन वस्त्रे परिधान केल्यानंतर बाळद्वार येथे घटस्थापना केली जाते. खंडोबाचे उपासक उत्सवातील सहा दिवस उपवास करतात.
या उत्सवादरम्यान संपूर्ण गड आणि मंदिर विद्युत रोषणाईने उजळून निघते आणि विविध धार्मिक व सांस्कृतिक कार्यक्रम, महाप्रसादाची व्यवस्था केली जाते. भगवान खंडोबाच्या उपासनेचा एक भाग म्हणून, उपासक आणि भक्त त्याला हळद पावडर, तसेच लाकूड सफरचंद आणि पाने आणतात. मनाची चावडी, जेजुरी येथून मार्गशीर्ष शुक्ल पंचमीला तेलहंडा निघतो. या तेलहंड्यामध्ये मानकरी तेल घालतात आणि याच तेलाचा रात्री देवांना दिवा लावला जाऊन तेलवणाचा विधी केला जातो.
चंपाषष्ठीच्या दिवशी पूजा अभषेक करून घट उठवले जातात. पुरणपोळी, रोडगा भरीत आणि कांद्यांची पात यांचा नैवैद्य दाखविला जातो.
